Waarom er online ‘een piemel in moet’ en offline niet

Na de hetze tussen NRC en GeenStijl kun je je afvragen waar het extreme taalgebruik vandaan komt dat online wordt gebruikt. Want hoe vaak hoor je bij de supermarkt of in de trein iemand discriminerende leuzen scanderen? Steven den Boer geeft drie redenen waarom online niet dezelfde normen en waarden lijken te gelden als offline.

1. Anonimiteit maakt mondiger

Ooit was het internet een plek die draaide om verbinden en creativiteit. Maar het werd groter, commerciëler en er kwam meer controle en minder vrijheid. En met de komst van sociale netwerken, kwam ook het onderwerp privacy om de hoek kijken. Dat leidde ertoe dat je op sommige plekken online vrijwel anoniem berichten kunt plaatsen. En dat komt het genuanceerde debat niet altijd ten goede.

Afhankelijk van de website of app die je gebruikt, heb je een identiteit die (gedeeltelijk) anoniem is of niet. Een Facebookgebruiker heeft een ander profiel dan een Tindergebruiker, alhoewel voor Tinder ook het Facebookprofiel wordt gebruikt. Iemand die reageert op een artikel van GeenStijl, een ‘reaguurder’, kan dit anoniem doen, terwijl op LinkedIn valse namen afgestraft worden; het profiel wordt verwijderd. Dit verklaart gedeeltelijk waarom er op GeenStijl extremere uitingen te lezen zijn: het is immers makkelijker ongefundeerde meningen en scheldkanonnades te uiten als je niet ter verantwoording wordt geroepen. Op LinkedIn zou een extreme mening of het gebruik van scheldwoorden gevolgen kunnen hebben voor je carrière.

Een mening is slechts een mening, maar een groep mensen met een mening is een beweging. Zodra iemand zich gesteund voelt in zijn uiting, voelt hij zich ook vrijer om die te uitten. Dat verklaart waarom voetbalfans de meest bizarre dingen in een stadion durven te roepen, terwijl ze niet anoniem zijn, en ze dat op hun werk nooit zouden doen. Online werkt dat net zo. Iemand virtueel belagen is een stuk makkelijker als jouw reactie tussen honderd andere reacties staat.

2. Wij tegen zij

Een gegeven dat zowel online als offline van invloed is, is dat je omgeving informatie filtert. Dat betekent online dat zolang je altijd dezelfde sites bezoekt en hetzelfde sociale netwerk hebt, de kans klein is dat je nieuwe meningen of argumenten hoort. Je zoekt online naar gelijkgestemden en daarin versterk je elkaar. In het echte leven is dat niet veel anders: hoogopgeleiden hebben vaak in hun sociale netwerk ook veel hoogopgeleiden en de meeste sociale groepen zijn redelijk heterogeen te noemen. Wat online communicatie echter mogelijk maakt, is dat de clash tussen die groepen makkelijker plaats vindt: extreme meningen worden in sociale netwerken eruit gepikt door de tegenpartij en ingezet voor een discussie. Zie het als een demonstratie op straat van extreem rechts, waarbij een linkse groepering een tegendemonstratie heeft. Op het internet is die strijd continu aan de gang.

3. Ander taalgebruik op da webz

Ook taalkundig gedragen we ons online anders. Door het laagdrempelige karakter en de snelheid om iets te plaatsen, zijn gekozen woorden vaak minder genuanceerd en daardoor krachtiger. Op sociale netwerken tutoyeren bedrijven vaker, terwijl ze in brieven de u-vorm hanteren. Omdat er online veel sociale markers  als leeftijd, afkomst of geslacht niet direct duidelijk hoeven te zijn, is die invloed op de taal ook minder of niet aanwezig. Het opstaan voor een ouder persoon in de bus heeft online nauwelijks een equivalent.

Uiteindelijk groeit het naar elkaar toe

De openbare vorm van het internet is nog maar 25 jaar oud; de invloed ervan op onze sociale interactie is nog niet heel duidelijk. Feit is dat online communicatie ons gedrag beïnvloedt; denk aan selfies, tweetups, internetactivisme en photobombs. Hoe groot de tegenstelling ook lijkt tussen de online en offline wereld; uiteindelijk komen ze steeds meer bij elkaar. De verontwaardiging over wat er online gebeurt, zal er steeds meer toe leiden dat het internet weer gaat draaien om creativiteit en verbinding met elkaar zoeken. Ook als daar meer controle voor nodig is. Tegelijkertijd lijkt het erop dat de anonieme internetgebruiker gelijk opkomt met de individualisering en we ons in het echte leven steeds minder bekommeren om elkaar, zoals dat online ook normaal wordt gevonden.

Dit blog verscheen eerder op Platform Content.